Αλφιέρι, Βιτόριο

(Vittorio Alfieri, Άστι 1749 – Φλωρεντία 1803). Ιταλός συγγραφέας. Θεωρείται o πρώτος δραματουργός της Ιταλίας. Η εξαιρετικά πολυκύμαντη ζωή του τον οδήγησε σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Πρωσία, Αυστρία, Ελβετία, Ολλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αγγλία, Γαλλία). Το 1772 εγκαταστάθηκε στο Τορίνο, όπου αφοσιώθηκε στη μεθοδική μελέτη των Λατίνων και Ιταλών κλασικών, για να συμπληρώσει τα κενά της αποσπασματικής του μόρφωσης, που έως τότε βασιζόταν στη μελέτη των Γάλλων συγγραφέων του Διαφωτισμού. Η επιτυχία της πρώτης τραγωδίας του, με τίτλο Κλεοπάτρα (Cleopatra, 1775), την οποία έγραψε σχεδόν συμπτωματικά ενώ παρεστεκόταν σε μια άρρωστη φίλη του, τον έκανε να αναζητήσει τη δόξα στον χώρο της τραγωδίας, όπου κανένας Ιταλός συγγραφέας δεν είχε διακριθεί. Βρισκόταν στο Παρίσι το 1789, με την έκρηξη της Γαλλικής επανάστασης, και τη χαιρέτισε με ενθουσιασμό στην ωδή του Στο Παρίσι απαλλαγμένο από Βαστίλη· όπως είχε χαιρετήσει και την Αμερικανική επανάσταση στις ωδές του Στην ελεύθερη Αμερική (L’ America Libera, 1782-83). Στην Ιταλία γύρισε το 1792 και εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία, όπου αποτελείωσε μερικά από τα έργα του, μεταξύ αυτών τις Σάτιρες (Satire, 1786-97) με στόχο τη γελοιοποίηση της κοινωνίας του 18ου αι. και τον Μισογάλλο (Il Misogallo, 1790-98), συλλογή αντιγαλλικών κειμένων. Το μίσος του για την τυραννία δεν ξεκινούσε τόσο από κοινωνικούς λόγους, αλλά έπαιρνε τη μορφή μιας ατομιστικής διεκδίκησης. Μόνιμο θέμα των έργων του είναι o ελεύθερος άνθρωπος που με όλες τις αρετές του ορθώνεται εναντίον της βίας. Η κάπως σχηματική αυτή φιλοσοφία του Α. αναπτύσσεται εκτενέστατα στην αυτοβιογραφία του Η ζωή του Βιτόριο Αλφιέρι (Vita, 1790-1804), σπουδαία μαρτυρία για την Ευρώπη του τέλους του 18ου αι., στα πολιτικά του δοκίμια Για τον ηγεμόνα (1777)και Γράμματα (1786), ακόμα και στα ποιήματά του Ρίμες (Rimes, 1776-1803), όπου με καινούργιους τόνους, γεμάτους ένταση και πρωτοτυπία, ανανεώνει τον πετραρχικό λυρισμό· κυρίως όμως αποτελεί σχεδόν μοναδικό θέμα των τραγωδιών του Μερόπη (1782), Πολυνείκης (1783), Αντιγόνη (1783), Αγαμέμνων (1783), Ροζαμούνδη (1783), Ορέστης (1783), Άγις(1783), Οκταβία (1784), Πρώτος Βρούτος (1787), Η συνωμοσία των Πάτσι (1789), Μαρία Στιούαρτ (1789), και στα θεωρούμενα κορυφαία έργα του Σαούλ (1782) και Φίλιππος (1784). Μόνο η Μίρα (1789), που το θέμα της ήταν εμπνευσμένο από τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου (1784-1787), είναι δράμα άσχετο με την πολιτική. Παρά τις αναζητήσεις στο πεδίο του ύφους, της στιχουργικής και της δραματικής σύνθεσης (σχεδόν τόσο περιορισμένη δράση όσο και στον Ρακίνα ή τον Αισχύλο, λίγα πρόσωπα, αφού η δραματική εντύπωση προέρχεται αποκλειστικά και μόνο από την ένταση των καταστάσεων, τη βίαιη μετρική, τον κοφτό διάλογο), το έργο του Α. δεν άντεξε αρκετά στη δοκιμασία του χρόνου, όμως η προσωπικότητά του ως ανθρώπου παράτολμου και ριψοκίνδυνου, λάτρη της ελευθερίας, όπως όλοι οι σύγχρονοί του Γάλλοι και Γερμανοί συγγραφείς, εξακολουθεί να είναι αξιόλογη και έως έναν βαθμό υποδειγματική. Τα έργα του Α. ήταν από τα πρώτα ξένα που διάλεξαν οι πρωτοπόροι του ελληνικού θεάτρου για να εξάψουν το εθνικό φρόνημα των υποδούλων Ελλήνων πριν από το 1821. Στο Βουκουρέστι, ο Κωνσταντίνος Κυριακός Αριστίας ανέβασε τον Ορέστη (1819) και τον Φίλιππο (1820), που εκδόθηκαν ταυτόχρονα σε μετάφραση Αντύπα, στην ίδια πόλη. Τα δύο αυτά έργα, όπως και o Σαούλ (πρωτοπαίχτηκε το 1837 στην Αθήνα), εξακολούθησαν για πολλά χρόνια να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του νεοελληνικού θεάτρου. Προσωπογραφία του Ιταλού συγγραφέα Βιτόριο Αλφιέρι, από τον Φρανσουά-Ζαβιέ Φαμπρ (Μουσείο Φαμπρ, Μονπελιέ).